॥ भक्त पुंडलिक श्री विठ्ठल कथा ॥

विठ्ठल किंवा पांडुरंग विठ्ठल  हे भगवान विष्णूचे अवतार आहेत आणि महाराष्ट्रातील पंढरपुर येथे रुक्मिणी विठ्ठल मंदिर प्रसिद्ध आहे. 
एकदा पुंडलिक नावाचा एक भक्त काशीकडे प्रवास करत होता आणि संत कुकुटस्वामीच्या आश्रमात आला. त्यांना त्याने काशीकडे जाण्याचा मार्ग विचारला. कुकुट ऋषी म्हणाले की त्यांना काशीचा मार्ग माहित नव्हता आणि ते तिथे कधी गेले नव्हते. 
पुंडलिकने ऋषींची थट्टा करत म्हणाले की त्याच्यासारख्या पवित्र व्यक्तीने काशीला जायलाच पाहिजे. कुकुट ऋषी शांत राहिले.

रात्रीच्या दरम्यान पुंडलिकने आश्रमातील स्त्रियांचा आवाज ऐकला.
काय घडले आहे ते पाहण्याकरिता तो बाहेर आला आणि त्याने पाहिले की आश्रमात तीन महिला पाणी शिंपडून ते स्वच्छ करत आहे.
चौकशी झाल्यावर पुंडलिकाला आढळून आले की ह्या तीन महिला गंगा, यमुना आणि सरस्वती आहेत आणि ते कुकुट ऋषींच्या आश्रमास स्वच्छ करण्यासाठी आल्या आहेत.
पुंडलिकाला आश्चर्य वाटले की कुकुटसारख्या संताने काशीला भेट दिली नव्हती आणि  तीन पवित्र नद्या त्यांचे  आश्रम शुद्ध करण्यासाठी आल्या होत्या.

तीन महिलांनी पुंडलिक यांना सांगितले की धार्मिकता, अध्यात्म आणि भक्ती पवित्र ठिकाणी भेट देण्यावर किंवा खर्चीक रीतिरिवाजांवर अवलंबून नसून केवळ कर्म करण्यावर अवलंबून आहे.
त्या तीन स्त्रियांनी त्यांना सांगितले की ऋषी कुकुट यांनी आपल्या आईवडिलांना अत्यंत विश्वासाने सेवा दिली आहे आणि त्यांचे सर्व आयुष्य एकीकडे समर्पित केले आहे. अशा प्रकारे त्यांनी मोक्ष मिळवण्यासाठी पुण्य जमा केले आणि आपल्याला त्याची सेवा करण्यासाठी पृथ्वीवर खाली आणले.
पुंडलिकाने  त्याच्या आई वडिलांना सोडले  होते आणि मोक्ष व आशीर्वाद मिळवण्यासाठी काशीला भेट देत होते. आपल्या आई-वडिलांची त्यांना काशीत घेऊन जाण्याची विनंती त्याने पूर्ण केली नाही.

पुंडलिकला आता त्याची चूक समजली आणि तो घरी परत आला आणि त्याने त्याच्या पालकांना काशीत आणले आणि परत त्यांची सेवा करण्यास सुरुवात केली.
भगवान कृष्ण हे आपल्या आई-वडिलांप्रती पुंडलिकच्या प्रामाणिक भक्तीने प्रभावित झाले. त्यांनी पुंडलिकच्या घरी जाण्याचा निर्णय घेतला.
जेव्हा भगवान कृष्ण पुंडलिकच्या घरी आले तेव्हा तो आपल्या आई वडिलांच्या सेवेत मग्न होता. 
पुंडलिकाने प्रभूला त्याच्या दारावर पाहिले परंतु त्याची आई वडिलांप्रती भक्ती इतकी तीव्र होती की त्याला प्रथम आपले कर्तव्ये पूर्ण करणे आणि नंतर त्याच्या अतिथीला उपस्थित राहणे आवश्यक होते. पुंडलिक एक अशा अवस्थेत आला होता की तो अतिथी केवळ मर्त्य किंवा देवच आहे याची त्याला काहीच चिंता नव्हती. या सर्व गोष्टी त्याच्या आईवडिलांच्या सेवेसाठी होत्या.
पुंडलिकने भगवान श्रीकृष्णांना उभे राहण्यासाठी एक वीट दिली आणि त्याचे कर्तव्य पूर्ण होईपर्यंत प्रतीक्षा करण्यास सांगितले. भगवान कृष्ण आपल्या आई वडिलांप्रती पुंडलिकच्या भक्तीने प्रेरित होऊन त्यांच्यासाठी धीराने वाट पाहात होते.

नंतर जेव्हा पुंडलिक बाहेर आला तेव्हा त्याने प्रतीक्षा करण्यासाठी देवाची क्षमा मागितली. भगवान कृष्णाने त्याला आशिर्वाद दिला आणि त्याला वरदान मागण्यास सांगितले.
पुंडलिकने सांगितले की जर देव स्वत: माझी प्रतिक्षा करतात तेव्हा मी आणखी काय मागू ?
जेव्हा भगवान कृष्णाने आग्रह केला की तो एक वरदान मागू इच्छितो, तेव्हा पुंडलिकने विनंती केली की देवाने पृथ्वीवर रहावे आणि भक्तांची काळजी घ्यावी.
  
भगवान कृष्ण तेथे निवास करण्यास राजी झाले आणि आपण विठोबा म्हणून ओळखले जाऊ असे सांगितले .
भगवान विठोबाचे हे स्वरूप स्वयंभू आहे, ज्याचा अर्थ आहे की त्याची मूर्ती कोरलेली किंवा कोरीव नाही पण ती स्वतः अस्तित्वात आली.