मराठी अभंग - संत ज्ञानेश्वर - अमृतानुभव | प्रकरण नववे : जीवन्मुक्तदशाकथन

आतां आमोद सुनास जालें । श्रुतीसि श्रवण रिघाले ।

आरिसे उठले । लोचनेसी ॥ ९-१ ॥

आपुलेनि समीरपणें । वेल्हावती विंजणें ।

कीं माथेचि चांफेपणें । बहकताती ॥ ९-२ ॥

जिव्हा लोधली रसें । कमळ सूर्यपणें विकाशे ।

चकोरचि जैसे । चंद्रमा झाले ॥ ९-३ ॥

फुलेंचि जालीं भ्रमर । तरुणीची झाली नर ।

जालें आपुलें शेजार । निद्राळुचि ॥ ९-४ ॥

दिठीवियाचा रवा । नागरु इया ठेवा ।

घडिला कां कोरिवां । परी जैसा ॥ ९-५ ॥

चूतांकूर झाले कोकिळ । आंगच झाले मलयानीळ ।

रस झाले सकळ । रसनावंत ॥ ९-६ ॥

तैसे भोग्य आणि भोक्ता । दिसे आणि देखता ।

हें सरलें अद्वैता । अफुटामाजीं ॥ ९-७ ॥

सेवंतेपणा बाहेरी । न निगताचि परी ।

पाती सहस्रवरी । उपलविजे ते ॥ ९-८ ॥

तैसें नव नवा अनुभवीं । वाजतां वाधावी ।

अक्रियेच्या गांवीं । नेणिजे तें ॥ ९-९ ॥

म्हणोनि विषयांचेनि नांवें । सूनि इंद्रियांचे थवे ।

सैंघ घेती धांवे । समोरही ॥ ९-१० ॥

परी आरिसा शिवे शिवे । तंव दिठीसी दिठी फावे ।

तैसे झाले धांवे । वृत्तीचे या ॥ ९-११ ॥

नाग मुदी कंकण । त्रिलिंगीं भेदली खूण ।

घेतां तरी सुवर्ण । घेईजे कीं ॥ ९-१२ ॥

वेंचूनि आणूं कल्लोळ । म्हणोन घापे करतळ ।

तेथें तरी निखळ । पाणीच फावे ॥ ९-१३ ॥

हातापाशीं स्पर्शु । डोळ्यापाशीं रूपसु ।

जिव्हेपाशीं मिठांशु । कोण्ही एकू ॥ ९-१४ ॥

तही परिमळापरौतें । मिरवणें नाहीं कापुरातें ।

तेवीं बहुतांपरी स्फुरतें । तेंचि स्फुरे ॥ ९-१५ ॥

म्हणोनि शब्दादि पदार्थ । श्रोत्रादिकांचे हात ।

घ्यावया जेथ । उजू होती ॥ ९-१६ ॥

तेथे संबंधु होये न होये । तव इंद्रियांचें तें नोहे ।

मग असतेंचि आहे । संबंधु ना ॥ ९-१७ ॥

जिये पेरीं दिसती उशीं । तिये लाभती कीं रसीं ।

कांति जेवीं शशीं । पुनिवेचिया ॥ ९-१८ ॥

पडिलें चांदावरी चांदिणें । समुद्रीं झालें वरिषणें ।

विषयां करणें । भेटती तैशीं ॥ ९-१९ ॥

म्हणोन तोंडाआड पडे । तेंहि वाचा वावडे ।

परी समाधी न मोडे । मौनमुद्रेची ॥ ९-२० ॥

व्यापाराचे गाडे । मोडतांहि अपाडे ।

अक्रियेचें न मोडे । पाऊल केंही ॥ ९-२१ ॥

पसरूनि वृत्तीची वावे । दिठी रूपातें दे खेवें ।

परी साचाचेनि नांवे । कांहींचि न लभे ॥ ९-२२ ॥

तमातें घ्यावया । उचलूनी सहस्र बाहिया ।

शेवटीं रवी इया । हाचि जैसा ॥ ९-२३ ॥

स्वप्नींचिया विलासा । भेटईन या आशा ।

उठिला तंव जैसा । तोचि मा तो ॥ ९-२४ ॥

तैसा उदैलया निर्विषयें । ज्ञानी विषयी हों लाहे ? ।

तंव दोन्ही न होनी होये । काय नेणों ॥ ९-२५ ॥

चंद्र वेचूं गेला चांदिणें । तंव वेंचिलें काय कोणें ।

विऊनि वांझें स्मरणें । होतीं जैसी ॥ ९-२६ ॥

प्रत्याहारादि अंगीं । योगें आंग टेंकिलें योगीं ।

तो जाला इये मार्गी । दिहाचा चांदु ॥ ९-२७ ॥

येथ प्रवृत्ति बहुडे जिणें । अप्रवृत्तीसी वाधावणें ।

आतां प्रत्यङ्मुखपणें । प्रचारु दिसे ॥ ९-२८ ॥

द्वैतदशेचें आंगण । अद्वैत वोळगे आपण ।

भेद तंव तंव दुण । अभेदासी ॥ ९-२९ ॥

कैवल्याचा चढावा । करीत विषयसेवा ।

झाला भृत्य भज्य कालोवा । भक्तीच्या घरीं ॥ ९-३० ॥

घरामाजीं पायें । चालतां मार्गुही तोचि होये ।

ना बैसे तरी आहे । पावणेंचि ॥ ९-३१ ॥

तैसें भलतें करितां । येथें पाविजे कांहीं आतां ।

ऐसें नाहीं न करितां । ठाकिजेना ॥ ९-३२ ॥

आठवु आणि विसरु । तयातेंही घेऊं नेदी पसरु ।

दशेचा वेव्हारु । असाधारणु ॥ ९-३३ ॥

झाला स्वेच्छाचि विधि । स्वैर झाला समाधि ।

दशे ये मोक्षऋद्धि । बैसों घापे ॥ ९-३४ ॥

झाला देवोचि भक्तु । ठावोचि झाला पंथु ।

होऊनि ठेला एकांतु । विश्वचि हें ॥ ९-३५ ॥

भलतेउनि देवें । भलतेन भक्त होआवें ।

बैसला तेथें राणिवें । अकर्मु हा ॥ ९-३६ ॥

देवाचिया दाटणी । देऊळा झाली आटणी ।

देशकाळादि वाहाणीं । येईच ना ॥ ९-३७ ॥

देवीं देवोचि न माये / मा देवी कें अन्वयो आहे ? ।

येथ परिवारु बहूये । अघडता कीं ॥ ९-३८ ॥

ऐसियाहि स्वामीभृत्यसंबंधा । लागीं उठलीं श्रद्धा ।

तैं देवोचि नुसधा । कामविजे ॥ ९-३९ ॥

अवघिया उपचारा । जपध्यान निर्धारा ।

नाहीं आन संसारा । देवोवांचुनी ॥ ९-४० ॥

आतां देवातेंचि देवें । देववरी भजावें ।

अर्पणाचेनि नांवें । भलतिया ॥ ९-४१ ॥

पाहें पां आघवया । रुखा रुखचि यया ।

परी दुसरा नाहीं तया । विस्तार जेवीं ॥ ९-४२ ॥

देव देऊळ परिवारु । कीजे कोरुनि डोंगरु ।

तैसा भक्तीचा व्यवहारु । कां न व्हावा ? ॥ ९-४३ ॥

अओ मुगीं मुग जैसें । घेतां न घेतां नवल नसे ।

केलें देवपण तैसें । दोहीं परी ॥ ९-४४ ॥

अखतांचि देवता । अखतींचि असे न पूजितां ।

मा अखतीं काय आतां । पुजो जावी ॥ ९-४५ ॥

दीप्तीचीं लुगडीं । दीपकळिके तूं वेढी ।

हें न म्हणतां ते उघडी । ठाके काई ? ॥ ९-४६ ॥

कां चंद्रातें चंद्रिका । न म्हणिजे तूं लेकां ।

तही तो असिका । तियाचि कीं ना ॥ ९-४७ ॥

आगीपण आगी । असतचि असे अंगीं ।

मा कासयालागीं । देणें न देणें ? ॥ ९-४८ ॥

म्हणोनि भजतां भजावें । मा न भजतां कय नव्हे ? ।

ऐसें नाहीं स्वभावें । श्रीशिवुचि असे ॥ ९-४९ ॥

अतां भक्ति अभक्ति । झालें ताट एके पातीं ।

कर्माकर्माचिया वाती । काल्हावूनियां ॥ ९-५० ॥

म्हणोनि उपनिषदें । दशे येति निंदे ।

निंदाचि विशदें । स्तोत्रें होती ॥ ९-५१ ॥

ना तरी निंदास्तुति । दोन्हीं मौनासाठीं जाती ।

मौनीं मौन आथी । न बोलतां बोली ॥ ९-५२ ॥

घालिता अव्हासव्हा पाय । शिवयात्राचि होतु जाय ।

शिवा गेलियाही नोहे । केंही जाणें ॥ ९-५३ ॥

चालणें आणि बैसक । दोन्ही मिळोनि एक ।

नोहे ऐसें कौतुक । इये ठायीं ॥ ९-५४ ॥

येहवीं आडोळलिया डोळा । शिवदर्शनाचा सोहळा ।

भोगिजे भलते वेळां । भलतेणें ॥ ९-५५ ॥

ना समोर दिसे शिवुही । परि देखिलें कांहीं नाहीं ।

देवभक्ता दोही । एकुचि पाडू ॥ ९-५६ ॥

आपणचि चेंडू सुटे । मग आपणया उपटे ।

तेणें उदळतां दाटे । आपणपांचि ॥ ९-५७ ॥

ऐसी जरी चेंडूफळी । देखिजे कां केव्हेळीं ।

तरी बोलिजे हे सरळी । प्रबुद्धाची ॥ ९-५८ ॥

कर्माचा हातु नलगे । ज्ञानाचेंही कांहीं न रिगे ।

ऐसीचि होतसे आंगें । उपास्ति हे ॥ ९-५९ ॥

निफजे ना निमे । आंगें आंग घुमे ।

सुखा सुख उपमे । देववेल यया ॥ ९-६० ॥

कोण्ही एक अकृत्रीम । भक्तीचें हें वर्म ।

योगज्ञानादिविश्राम । भूमिके हे ॥ ९-६१ ॥

आंगें कीर एक झालें । परी नामरूपाचे मासले ।

होते तेही आटले । हरिहर येथें ॥ ९-६२ ॥

अहो अर्धनारीनटेश्वरें । गिळित गिळित परस्परें ।

ग्रहण झालें एकसरें । सर्वग्रासें ॥ ९-६३ ॥

वाच्यजात खाऊनी । वाचकत्वहि पिऊनी ।

टाकली निदैजोनी । परा येथें ॥ ९-६४ ॥

शिवाशिवा ! समर्था स्वामी । येवढीये आनंदभूमि ।

घेपे दीजे एकें आम्हीं । ऐसें केलें ॥ ९-६५ ॥

चेतचि मा चेवविलें । निदैलेंचि मा निदविलें ।

आम्हीचि आम्हा आणिलें । नवल जी तुझें ॥ ९-६६ ॥

आम्ही निखळ मा तुझे । वरी लोभें म्हणसी माझें ।

हें पुनरुक्त साजे । तूंचि म्हणोनी ॥ ९-६७ ॥

कोणाचें कांहीं न घेसी । आपुलेंही तैसेंचि न देसी ।

कोण जाणे भोगिसी । गौरव कैसें ॥ ९-६८ ॥

गुरुत्वें जेवढा चांगु । तेवढाचि तारूनि लघु ।

गुरु लघु जाणे जो पांगु । तुझा करी ॥ ९-६९ ॥

शिष्यां देतां वाटे । अद्वैताचा समो फुटे ।

तरी काह्या होती भाटें । शास्त्रें तुझीं ॥ ९-७० ॥

किंबहुना ये दातारा । तूं याचा संसारा ।

वेंचोनि होसी सोयरा । तेणेंचि तोषें ॥ ९-७१ ॥

 

॥ इति श्रीसिद्धानुवादे श्रीमद्अमृतानुभवे जीवन्मुक्तदशाकथनं नाम नवमं प्रकरणं संपूर्णम् ॥

<< सर्व अभंग