मराठी अभंग - संत ज्ञानेश्वर - अमृतानुभव | प्रकरण तिसरे : वाचाऋण परिहार

ययांचेनि बोभाटे । आत्मयाची झोंप लोटे ।

पूर्ण तही ऋण न फिटे । जें चेणोंचि नीद कीं ॥ ३-१ ॥

येहवीं परादिका चौघी । जीवमोक्षाच्या उपेगीं ।

अविद्येसवें आंगीं । वेंचती कीर ॥ ३-२ ॥

देहासवे हातपाये । जाती , मनासवें इंद्रियें ।

कां सूर्यासवें जाये । किरणजाळ ॥ ३-३ ॥

ना तरी निद्रेचिये अवधी । स्वप्नें मरती आधीं ।

तेवीं अविद्येचे संबंधी । आटती इया ॥ ३-४ ॥

मृतें लोहें होती । ते रसरूपें जिती ।

जळोनि इंधनें येती । वन्हीदशे ॥ ३-५ ॥

लवण अंगें विरे । परी स्वादें जळीं उरे ।

नीद मरोनि जागरें । जिइजे निदें ॥ ३-६ ॥

तेवीं अविद्येसवें । चौघीं वेंचती जीवें ।

तत्त्वज्ञानाचेनि नांवे । उठतीचि या ॥ ३-७ ॥

हा तत्त्वज्ञान दिवा । मरोनि इहीं लावावा ।

तरी हाही शिणलेवा । बोधरूपेंची ॥ ३-८ ॥

येऊनि स्वप्न मेळवी । गेलिया आपणपां दावी ।

दोन्ही दिठी नांदवी । नीद जैशी ॥ ३-९ ॥

जिती अविद्या ऐसी । अन्यथा बोधातें गिंवसी ।

तेचि यथा बोधेंसी । निमाली उठी ॥ ३-१० ॥

परि जीती ना मेली । अविद्या हे जाकळी ।

बन्धमोक्षीं घाली । बांधोनियां ॥ ३-११ ॥

मोक्षुचि बंधु होये । तरी मोक्ष शब्द कां साहे ? ।

अज्ञान घरी त्राये । वाउगीची ॥ ३-१२ ॥

बागुलाचेनि मरणें । तोषावें कीं बाळपणें ।

येरा तो नाहीं मा कोणें । मृत्यु मानावा ? ॥ ३-१३ ॥

घटाचें नाहींपण । फुटलियाची नागवण ।

मानीत असे ते जाण । म्हणो ये की ॥ ३-१४ ॥

म्हणोनि बंधुचि तंव वावो । मा मोक्षा कें प्रसवो ? ।

मरोनि केला ठावो । अविद्या तया ॥ ३-१५ ॥

आणि ज्ञान बंधु ऐसें । शिवसूत्राचेनि मिसें ।

म्हणितलें असे । सदाशिवें ॥ ३-१६ ॥

आणि वैकुंठींचेहि सुजाणें । ज्ञानपाशीं सत्त्वगुणें ।

बांधिजे हें बोलणें । बहू केलें ॥ ३-१७ ॥

परि शिवें कां श्रीवल्लभें । बोलिलें येणेंचि लोभें ।

मानु तेहि लाभे । न बोलतांही ॥ ३-१८ ॥

जें आत्मज्ञान निखळ । तेंहि घे ज्ञानाचें बळ ।

तैं सूर्य चिंती सबळ । तैसे नोव्हे ? ॥ ३-१९ ॥

ज्ञानें श्लाघ्यतु आले । तैं ज्ञानपण धाडिलें वांये ।

दीपवांचून दिवा न लाहे । तैं आंग भुललाचि कीं ॥ ३-२० ॥

आपणचि आपणापाशीं । नेणतां देशोदेशीं ।

आपणपें गिंवशी । हें कीरु होय ? ॥ ३-२१ ॥

परि बहुतां कां दिया । आपणपें आठवलिया ।

म्हणे मी यया । कैसा रिझों ? ॥ ३-२२ ॥

तैसा ज्ञानरूप आत्मा । ज्ञानेंचि आपली प्रमा ।

करितसे सोहं मा । ऐसा बंधु ॥ ३-२३ ॥

जें ज्ञान स्वयें बुडे । म्हणोनि भारी नावडे ।

ज्ञानें मोक्षु घडे । तें निमालेनि ॥ ३-२४ ॥

म्हणोनि परादिका वाचा । तो शृंगारु चौ अंगांचा ।

एवं अविद्या जीवाचा । जीवत्व त्यागी ॥ ३-२५ ॥

आंगाचेनि इंधनें उदासु । उठोनि ज्ञानाग्नि प्रवेशु ।

करी तेथें भस्मलेशु । बोधाचा उरे ॥ ३-२६ ॥

जळीं जळा वेगळु । कापूर न दिसे अवडळु ।

परि होऊनि परिमळु । उरे जेवीं ॥ ३-२७ ॥

अंगीं लाविलिया विभूती । तैं परमाणुही झडती ।

परि पांडुरत्वें कांती । राहे जैसी ॥ ३-२८ ॥

ना वोहळला आंगीं जैसे । पाणीपणें नसे ।

तहीं वोल्हासाचेनि मिसें । आथीच तें ॥ ३-२९ ॥

ना तरी माध्यान्हकाळीं । छाया न दिसे वेगळी ।

असे पायातळीं । रिगोनियां ॥ ३-३० ॥

तैसें ग्रासूनि दुसरें । स्वरूपीं स्वरूपाकारें ।

आपुलेपणें उरे । बोधु जो कां ॥ ३-३१ ॥

तें ऋणशेष वाचा इया । न फेडवेचि मरोनियां ।

तें पायां पडोनि मियां । सोडविलें ॥ ३-३२ ॥

म्हणोनि परा पश्यंती । मध्यमा हन भारती ।

या निस्तरलिया लागती । ज्ञानीं अज्ञानींचि ॥ ३-३३ ॥

 

॥ इति श्रीसिद्धानुवादे श्रीमद्अमृतानुभवे वाचाऋणपरिहार नाम तृतीय प्रकरणं संपूर्णम् ॥

<< सर्व अभंग